
Specyfika trudności społecznych u dzieci z autyzmem
Trening Umiejętności Społecznych (TUS) to strukturalna forma pracy grupowej, mająca na celu rozwijanie kompetencji interpersonalnych, komunikacyjnych i emocjonalnych. W przypadku dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD), TUS może być niezwykle pomocnym narzędziem terapeutycznym – pod warunkiem odpowiedniej adaptacji programu do ich unikalnych potrzeb.
Trudności społeczne u dzieci z autyzmem – z czego wynikają?
Dzieci z ASD doświadczają trudności w relacjach społecznych z wielu powodów. Najczęściej obserwuje się:
- ograniczoną zdolność rozumienia norm społecznych i nieliteralnych komunikatów (np. ironii, gestów),
- trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji, co nie zawsze wynika z braku chęci, lecz z braku umiejętności,
- ograniczoną teorię umysłu, czyli trudność w dostrzeganiu emocji, intencji i potrzeb innych ludzi,
- silne reakcje na zmianę i sztywność zachowań, które mogą utrudniać elastyczność społeczną,
- nadwrażliwości sensoryczne, które mogą wpływać na interakcje (np. unikanie kontaktu wzrokowego, hałasu).
Z tego powodu klasyczny model TUS, opracowany z myślą o dzieciach neurotypowych, wymaga modyfikacji, aby był skuteczny w pracy z dziećmi ze spektrum autyzmu.
Jak dostosować TUS do dzieci z ASD?
1. Struktura i przewidywalność
Dzieci z ASD lepiej funkcjonują w środowisku uporządkowanym. Dlatego zajęcia TUS powinny mieć stałą strukturę: powitanie, omówienie celu, aktywność, podsumowanie. Powtarzalność działań zwiększa poczucie bezpieczeństwa.
2. Wizualne wspomaganie komunikacji
Warto stosować piktogramy, grafiki, scenariusze obrazkowe, plany zajęć i fiszki emocji. Dzieci ze spektrum często lepiej rozumieją informacje przedstawione wizualnie niż werbalnie.
3. Modelowanie i odgrywanie ról
Zamiast teoretycznych wyjaśnień lepiej sprawdzają się konkretne scenki społeczne z udziałem dorosłych lub rówieśników. Dziecko może najpierw obserwować, potem uczestniczyć.
4. Uważność na potrzeby sensoryczne i emocjonalne
Niektóre dzieci będą potrzebować więcej przerw, dostosowania poziomu bodźców (np. cichsze otoczenie), a także bezpiecznej przestrzeni do wycofania się.
5. Indywidualizacja celów
Nie każde dziecko z ASD potrzebuje tego samego. Dla jednego celem może być utrzymanie kontaktu wzrokowego przez 2 sekundy, dla innego – poczekanie na swoją kolej w rozmowie. TUS powinien być elastyczny i celowany.
Przykładowe tematy zajęć TUS dla dzieci z ASD:
- Jak rozpoznać, co czuje druga osoba (emocje z twarzy, głosu, sytuacji)
- Co robić, gdy ktoś mnie ignoruje?
- Jak zacząć rozmowę?
- Jak poprosić o pomoc?
- Jak się zachować, kiedy przegrywam?
- Co mogę zrobić, gdy czuję złość?
Wszystkie te tematy warto realizować w formie konkretnych, praktycznych zadań, z dużym naciskiem na powtarzanie i utrwalanie.
Czy TUS działa u dzieci z ASD?
Badania i obserwacje kliniczne pokazują, że TUS może przynosić realne korzyści dzieciom z autyzmem, jeśli zajęcia są dostosowane do ich poziomu funkcjonowania. Efekty mogą obejmować:
- poprawę w zakresie nawiązywania kontaktu i reagowania społecznego,
- zwiększenie samoświadomości emocjonalnej,
- większą tolerancję na frustrację,
- lepsze radzenie sobie w sytuacjach konfliktowych.
Jednak proces ten jest długofalowy i wymaga cierpliwości, konsekwencji oraz współpracy z rodziną i nauczycielami.
Podsumowanie
TUS dla dzieci z ASD to nie tylko nauka zachowań społecznych – to szansa na realną poprawę jakości życia dziecka i jego otoczenia. Kluczowe jest indywidualne podejście, elastyczność i zrozumienie specyfiki funkcjonowania osób w spektrum. Dzięki temu trening może stać się nie tylko skuteczny, ale również bezpieczny i rozwijający.
tus #tustoruń #asd #autyzm #dzieckozautyzmem #kompetencjespołeczne #emocjedziecka #treningspołeczny #spektrumautyzmu #dzieciautystyczne #psychologtoruń #edukacjawspektrum #tusasd #zajęciazautyzmem #adaptacjatreningu