Mutyzm wybiórczy (MW) to zaburzenie lękowe, które sprawia, że dziecko (lub dorosły) nie jest w stanie mówić w określonych sytuacjach społecznych, mimo że w innych warunkach komunikuje się swobodnie. Większość osób kojarzy to zaburzenie z dzieciństwem i szkołą, ale mutyzm wybiórczy kryje w sobie wiele mniej znanych faktów. Poniżej przedstawiamy kilka ciekawostek, które mogą zaskoczyć nawet osoby zaznajomione z tym tematem.

1. Osoby z mutyzmem wybiórczym potrafią mówić, ale nie mogą wydobyć głosu

Często wydaje się, że dzieci z MW „nie chcą” mówić, jednak ich organizm reaguje na stres w sposób przypominający reakcję na zagrożenie.

• W skrajnych przypadkach dochodzi do tzw. zamrożenia (freezing response) – mechanizmu obronnego, który blokuje mowę.
• Niektóre dzieci próbują mówić, ale nie są w stanie wydobyć głosu, co sprawia, że mogą wyglądać na „zablokowane”.
• Próby zmuszania do mówienia mogą pogłębiać problem i nasilać lęk społeczny.

2. Mutyzm wybiórczy u dorosłych – czy można go mieć przez całe życie?

Mutyzm wybiórczy u dorosłych jest rzadziej diagnozowany, ale nie oznacza to, że znika całkowicie.

• Niektóre osoby uczą się radzić sobie z lękiem, unikając sytuacji wymagających mówienia.
• Dorośli z MW mogą mieć trudności w codziennych interakcjach, np. w urzędach, podczas rozmów telefonicznych czy w pracy.
• W wielu przypadkach mutyzm wybiórczy przekształca się w fobię społeczną, jeśli nie zostanie przepracowany w dzieciństwie.

3. Mutyzm wybiórczy dotyczy nie tylko mowy, ale także innych form ekspresji

Choć brak mowy to główny objaw MW, problem często dotyczy także innych sposobów komunikacji.

• Niektóre dzieci nie tylko nie mówią, ale także nie gestykulują ani nie piszą w stresujących sytuacjach.
• Dziecko może unikać kontaktu wzrokowego lub zamierać w bezruchu, ponieważ każda interakcja społeczna wiąże się z silnym lękiem.
• W skrajnych przypadkach dziecko nie potrafi nawet śmiać się czy płakać, gdy znajduje się w stresującym otoczeniu.

4. „Szeptanie do wybranych osób” – częsty etap mutyzmu wybiórczego

Niektóre dzieci z MW potrafią mówić, ale tylko do wybranych osób w określonych warunkach.

• Często szeptają do jednego kolegi lub rodzica, nawet gdy w pobliżu są inni ludzie.
• Mówią płynnie w domu, ale w obecności obcych całkowicie tracą głos.
• Zjawisko to nazywa się „mową cieniowaną” (shadowed speech) i jest jednym z pierwszych kroków w terapii mutyzmu wybiórczego.

5. Mutyzm wybiórczy a wysoka wrażliwość i synestezja

Badania sugerują, że dzieci z MW często mają wysoką wrażliwość sensoryczną, co może wpływać na ich zdolność do komunikacji.

• Wysoka wrażliwość (HSP – Highly Sensitive Person) sprawia, że dziecko silniej reaguje na bodźce, takie jak hałas, światło czy emocje innych.
• Niektóre dzieci z MW mają synestezję, czyli zdolność łączenia różnych zmysłów (np. kojarzenie głosów z określonymi kolorami).
• Nadwrażliwość słuchowa może powodować, że głośne dźwięki są dla dziecka przytłaczające, co dodatkowo utrudnia mówienie w hałaśliwych miejscach.

6. Terapia mutyzmu wybiórczego często zaczyna się od zabaw i aktywności niewerbalnych

Bezpośrednie pytanie dziecka „Dlaczego nie mówisz?” może wywołać silny stres, dlatego terapia mutyzmu wybiórczego zazwyczaj zaczyna się od działań, które nie wymagają mowy.

• Popularną metodą jest gra w „głuchy telefon”, gdzie dziecko może szeptać do innych w mniej stresujących warunkach.
• Zabawy lalkami, pacynkami czy maskotkami pozwalają dziecku komunikować się w sposób pośredni, co pomaga stopniowo przełamywać lęk.
• Metoda cieniowania polega na stopniowym zwiększaniu liczby osób, w obecności których dziecko mówi – najpierw w domu, potem w szerszym otoczeniu.

Podsumowanie

Mutyzm wybiórczy to więcej niż zwykła nieśmiałość – jest to poważne zaburzenie lękowe, które wymaga odpowiedniego wsparcia i terapii. Nie dotyczy tylko dzieci, a jego objawy mogą obejmować nie tylko mowę, ale także inne formy ekspresji.

Dzięki nowoczesnym metodom terapeutycznym, takim jak terapia poznawczo-behawioralna (CBT), wiele dzieci i dorosłych z MW może nauczyć się skutecznie radzić sobie z lękiem i stopniowo przełamywać barierę komunikacyjną.

Czy znasz kogoś z mutyzmem wybiórczym? A może masz doświadczenie w pracy z dziećmi z tym zaburzeniem? Podziel się swoimi spostrzeżeniami w komentarzach!

#mutyzmwybiórczy #mutyzm #lękspołeczny #fobiaspołeczna #zdrowiepsychiczne #terapiadzieci #wsparciedladzieci #psychologiadzieci #emocjedziecka #rozwojdziecka #komunikacja