Co to jest OCD u dzieci?

OCD (Obsessive-Compulsive Disorder), czyli zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne u dzieci, to stan, w którym występują natrętne myśli (obsesje) oraz przymusowe zachowania (kompulsje). Dziecko czuje się zmuszone do wykonywania określonych rytuałów, aby zmniejszyć lęk.

Choć pewne nawyki i rytuały są normalną częścią rozwoju dziecka, u dzieci z OCD objawy są intensywne, długotrwałe i powodują silny stres, utrudniając codzienne funkcjonowanie.

Objawy OCD u dzieci

Obsesje – natrętne myśli i lęki

Dzieci z OCD często doświadczają uporczywych, niepokojących myśli, które wywołują strach i napięcie. Najczęstsze obsesje obejmują:

• Strach przed zabrudzeniem i zarazkami – np. unikanie dotykania przedmiotów z obawy przed infekcją.
• Lęk przed skrzywdzeniem siebie lub innych – np. obawa, że zrobi komuś krzywdę, jeśli nie wykona określonej czynności.
• Obsesyjna potrzeba symetrii i porządku – np. układanie rzeczy w określony sposób i wielokrotne poprawianie ich położenia.
• Obsesje religijne lub moralne – np. nadmierne poczucie winy i lęk przed popełnieniem błędu.
• Obsesyjne myśli związane z liczbami, kolorami, słowami – np. przekonanie, że tylko powtórzenie czynności określoną liczbę razy zapobiegnie nieszczęściu.

Kompulsje – przymusowe rytuały

Kompulsje to powtarzalne czynności, które dziecko wykonuje, by złagodzić lęk związany z obsesjami. Najczęstsze kompulsje to:

• Nadmierne mycie rąk lub ciała – np. mycie rąk aż do podrażnienia skóry.
• Wielokrotne sprawdzanie – np. sprawdzanie, czy drzwi są zamknięte lub czy rodzice są bezpieczni.
• Powtarzanie słów, liczenie, dotykanie przedmiotów w określony sposób – np. konieczność powtórzenia słowa kilka razy, aby „zapobiec nieszczęściu”.
• Unikanie określonych sytuacji lub przedmiotów – np. nieużywanie niektórych kolorów, bo „przynoszą pecha”.
• Nadmierna potrzeba zapewnień od rodziców – dziecko może wielokrotnie pytać, czy wszystko jest w porządku.

Jak odróżnić OCD od normalnych nawyków u dzieci?

Niektóre dzieci mają swoje rutyny, ale OCD różni się tym, że:

• Obsesje i kompulsje są uporczywe – zajmują dużo czasu i dominują w życiu dziecka.
• Dziecko odczuwa silny lęk – rytuały nie sprawiają mu przyjemności, są sposobem na uniknięcie stresu.
• Rytuały utrudniają codzienne funkcjonowanie – np. dziecko spóźnia się do szkoły, bo musi wykonać określoną sekwencję działań.

Przyczyny OCD u dzieci

Nie istnieje jedna przyczyna OCD, ale do najczęstszych czynników ryzyka należą:

• Czynniki biologiczne – OCD jest związane z nieprawidłowym poziomem serotoniny w mózgu.
• Genetyka – dzieci, których krewni cierpią na OCD, mają większe ryzyko wystąpienia zaburzenia.
• Stres i trauma – trudne wydarzenia mogą wyzwolić objawy OCD.
• Infekcje paciorkowcowe (PANDAS) – nagłe pojawienie się OCD po zakażeniu paciorkowcem.

Kiedy udać się do specjalisty?

• Jeśli obsesje i kompulsje zajmują więcej niż godzinę dziennie.
• Jeśli rytuały utrudniają dziecku codzienne funkcjonowanie.
• Jeśli dziecko odczuwa silny stres i frustrację z powodu swoich nawyków.
• Jeśli OCD powoduje problemy w szkole i relacjach z rówieśnikami.

W takim przypadku warto skonsultować się z psychologiem dziecięcym lub psychiatrą.

Jak wygląda leczenie OCD u dzieci?

• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – najskuteczniejsza metoda leczenia OCD. Szczególnie polecana jest technika ERP (Exposure and Response Prevention), która pomaga dziecku stopniowo zmniejszać kompulsje.
• Farmakoterapia – w cięższych przypadkach psychiatra może zalecić leki z grupy SSRI (np. fluoksetynę).
• Wsparcie rodziców – ważne jest, aby nie wzmacniać kompulsji i pomagać dziecku radzić sobie z lękiem.
• Techniki relaksacyjne – np. ćwiczenia oddechowe i mindfulness pomagają zmniejszyć napięcie.

Podsumowanie

OCD u dzieci może być trudne do rozpoznania, ale wczesna diagnoza i leczenie pozwalają skutecznie kontrolować objawy. Jeśli zauważysz u dziecka natrętne myśli i przymusowe rytuały, które zakłócają jego codzienne życie, warto skonsultować się z profesjonalistą.

Świadomość i odpowiednie wsparcie mogą pomóc dziecku odzyskać kontrolę nad swoimi myślami i zachowaniami.