Mutyzm wybiórczy to zaburzenie lękowe, które powoduje, że dziecko nie mówi w określonych sytuacjach lub wobec konkretnych osób, mimo że w innych okolicznościach komunikuje się swobodnie. Nie wynika on z opóźnień w rozwoju mowy ani z nieśmiałości, lecz z silnego lęku społecznego. Jak rozpoznać mutyzm wybiórczy i kiedy warto zgłosić się po pomoc?

Czym jest mutyzm wybiórczy?

Mutyzm wybiórczy (selective mutism) najczęściej pojawia się u dzieci przed ukończeniem piątego roku życia. Dziecko mówi swobodnie w komfortowym środowisku, np. w domu z rodziną, ale milknie w innych sytuacjach, takich jak przedszkole, szkoła czy kontakt z obcymi osobami.

Jego milczenie nie jest świadomym wyborem – wynika z intensywnego lęku, który blokuje możliwość komunikacji werbalnej.

Objawy mutyzmu wybiórczego

Mutyzm wybiórczy można rozpoznać po kilku charakterystycznych objawach:

1. Milczenie w określonych sytuacjach

• Dziecko mówi swobodnie w domu, ale nie odzywa się w szkole, sklepie czy w obecności obcych.
• Niektóre dzieci komunikują się tylko z rówieśnikami, unikając rozmów z dorosłymi.
• W skrajnych przypadkach milczą nawet wobec członków dalszej rodziny.

2. Napięcie i lęk w sytuacjach wymagających mówienia

• Dziecko wydaje się spięte i zestresowane, gdy ktoś je o coś pyta.
• Unika kontaktu wzrokowego, chowa się za rodzicem lub unika interakcji.
• Może komunikować się za pomocą gestów, np. kiwając głową.

3. Wpływ na funkcjonowanie społeczne i edukacyjne

• Nauczyciele zauważają, że dziecko „nie mówi w szkole” lub „jest bardzo ciche”.
• Brak komunikacji utrudnia budowanie relacji z rówieśnikami i może prowadzić do izolacji społecznej.
• Niektóre dzieci unikają sytuacji, w których mogłyby być zmuszone do mówienia, np. nie chcą chodzić do szkoły.

4. Brak problemów z mową w komfortowych warunkach

• W domu dziecko może być bardzo rozmowne.
• Rodzice często są zaskoczeni, że poza domem zupełnie milknie.

Mutyzm wybiórczy a inne zaburzenia – jak go odróżnić?

Mutyzm wybiórczy bywa mylony z innymi trudnościami komunikacyjnymi. Jakie są kluczowe różnice?

• Nieśmiałość – dzieci nieśmiałe początkowo są ciche, ale stopniowo się otwierają. W mutyzmie wybiórczym milczenie utrzymuje się przez wiele miesięcy.
• Opóźnienie rozwoju mowy – dzieci z mutyzmem wybiórczym potrafią mówić, ale milczą w określonych sytuacjach.
• Autyzm – w autyzmie trudności wynikają z problemów w interakcjach społecznych, podczas gdy w mutyzmie wybiórczym głównym problemem jest lęk przed mówieniem.
• Zaburzenia neurologiczne – mutyzm wybiórczy nie wynika z uszkodzeń neurologicznych ani problemów anatomicznych aparatu mowy.

Kiedy zgłosić się po pomoc?

Jeśli milczenie dziecka trwa ponad miesiąc i znacząco utrudnia jego funkcjonowanie, warto skonsultować się z psychologiem dziecięcym lub logopedą.

🚩 Sygnały alarmowe:
– Dziecko nie mówi w przedszkolu lub szkole mimo upływu wielu miesięcy.
– Milczenie wpływa na jego relacje społeczne i utrudnia naukę.
– W sytuacjach wymagających mówienia wykazuje silny stres.
– Unika sytuacji, w których mogłoby zostać zapytane o coś.

Im wcześniej rozpocznie się terapia, tym większa szansa na poprawę.

Jak pomóc dziecku z mutyzmem wybiórczym?

1. Unikanie presji na mówienie

• Nie naciskaj na dziecko, by mówiło – to tylko zwiększy jego lęk.
• Twórz okazje do spontanicznej komunikacji w komfortowych warunkach.

2. Wspieranie komunikacji niewerbalnej

• Zachęcaj do komunikowania się gestami, pisaniem lub używaniem obrazków.
• Chwal każdą formę komunikacji, nie tylko werbalną.

3. Stopniowe oswajanie sytuacji społecznych

• Pozwól dziecku stopniowo przyzwyczajać się do nowych środowisk.
• Wprowadzaj zabawy w odgrywanie ról, np. scenariusze rozmów w przedszkolu.

4. Współpraca z nauczycielami

• Poinformuj nauczycieli o problemie i opracujcie strategie wsparcia.
• Nauczyciele mogą stosować techniki zachęcające do komunikacji, np. rozmowy w małych grupach zamiast na forum klasy.

5. Wsparcie specjalistyczne

• Warto skonsultować się z psychologiem dziecięcym lub terapeutą.
• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest jedną z najskuteczniejszych metod leczenia mutyzmu wybiórczego.

Podsumowanie

Mutyzm wybiórczy to zaburzenie lękowe, które sprawia, że dziecko nie mówi w określonych sytuacjach, mimo że w innych komunikuje się swobodnie. Nie jest to nieśmiałość, lecz silny lęk społeczny. Wczesna diagnoza i odpowiednie wsparcie mogą pomóc dziecku stopniowo przełamywać bariery komunikacyjne i zwiększać pewność siebie.

#mutyzmwybiórczy #zaburzenialękowe #psychologiadziecięca #terapia #dzieci #psychologia #mutyzm #rozwójdziecka #emocje #wsparcie