Wprowadzenie

Samookaleczenia i inne zachowania autodestrukcyjne u młodzieży to poważny problem, który wymaga uwagi zarówno rodziców, nauczycieli, jak i specjalistów zajmujących się zdrowiem psychicznym. Często stanowią one sygnał, że młoda osoba zmaga się z trudnymi emocjami, których nie potrafi wyrazić w inny sposób. W niniejszym artykule omówimy przyczyny i mechanizmy samookaleczeń, a także sposoby reagowania, dostępne formy pomocy oraz rolę terapeuty w przerwaniu tego cyklu zachowań.

Przyczyny i mechanizmy samookaleczeń

Samookaleczenia nie są próbą samobójczą, lecz formą radzenia sobie z bólem emocjonalnym. Młodzież, która dokonuje samookaleczeń, często odczuwa ogromny stres, frustrację lub wewnętrzną pustkę. Wśród głównych przyczyn tego typu zachowań można wymienić:

• Regulację emocji – samookaleczanie może być sposobem na chwilowe uwolnienie się od silnych, negatywnych uczuć.
• Poczucie ulgi – fizyczny ból odwraca uwagę od cierpienia psychicznego.
• Pragnienie kontroli – w sytuacji, gdy młoda osoba czuje, że nie ma wpływu na swoje życie, samookaleczanie może dawać poczucie kontroli nad ciałem.
• Komunikacja emocji – niektórzy nastolatkowie nie potrafią werbalizować swoich uczuć i używają samookaleczeń jako sposobu na wyrażenie bólu.
• Wpływ rówieśników – młodzież może naśladować zachowania innych lub czuć presję grupy.
• Niskie poczucie własnej wartości – osoby doświadczające przemocy, zaniedbania lub odrzucenia mogą postrzegać siebie w negatywnym świetle i traktować samookaleczenia jako formę kary.

Jak reagować na samookaleczenia?

Jeśli podejrzewasz, że nastolatek dokonuje samookaleczeń, kluczowe jest okazanie mu wsparcia i zrozumienia. Oto kilka kroków, które warto podjąć:

1. Nie oceniaj i nie karz

Młoda osoba może się wstydzić swoich działań i obawiać się reakcji otoczenia. Zamiast oceniać, spróbuj zrozumieć, co skłoniło ją do takiego zachowania.

2. Zachęć do rozmowy

Stworzenie bezpiecznej przestrzeni do wyrażania emocji jest kluczowe. Możesz zapytać: „Co się stało, że poczułeś/poczułaś się tak źle?” lub „Czy chciałbyś/chciałabyś porozmawiać o tym, co cię martwi?”

3. Zaproponuj pomoc profesjonalisty

Psycholog lub psychoterapeuta może pomóc w znalezieniu zdrowszych sposobów radzenia sobie z emocjami.

4. Unikaj szantażu emocjonalnego

Mówienie rzeczy w stylu „Jak możesz mi to robić?” lub „Tyle dla ciebie robię, a ty się kaleczysz?” może pogłębić poczucie winy i wstydu.

5. Monitoruj sytuację, ale nie kontroluj nadmiernie

Ważne jest, aby być obecnym i dostępnym dla młodej osoby, ale unikać inwazyjnej kontroli, która może prowadzić do większego zamknięcia się w sobie.

Gdzie szukać pomocy?

Jeśli problem samookaleczeń dotyczy ciebie lub kogoś bliskiego, warto zwrócić się o wsparcie do:

• Psychologa szkolnego – może być pierwszym punktem kontaktu w trudnych sytuacjach.
• Poradni zdrowia psychicznego – specjaliści pomogą w diagnozie problemu i zaproponują odpowiednią terapię.
• Telefonów zaufania – np. Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży (116 111) to bezpłatna i anonimowa pomoc dostępna całą dobę.
• Rodziny i bliskich – wsparcie emocjonalne jest kluczowe dla procesu zdrowienia.

Rola terapeuty w przerwaniu cyklu samookaleczeń

Profesjonalna pomoc psychologiczna jest niezbędna, aby pomóc nastolatkowi znaleźć zdrowsze sposoby radzenia sobie z emocjami. Terapia może obejmować:

• Terapię poznawczo-behawioralną (CBT) – pomaga zidentyfikować myśli i przekonania prowadzące do autodestrukcji oraz uczy zdrowszych strategii radzenia sobie.
• Terapię dialektyczno-behawioralną (DBT) – skuteczna w regulacji emocji i nauce umiejętności interpersonalnych.
• Terapię psychodynamiczną – pozwala zrozumieć głębsze przyczyny zachowań autodestrukcyjnych.
• Wsparcie farmakologiczne – w przypadku współwystępujących zaburzeń, takich jak depresja czy lęki, lekarz psychiatra może zalecić leczenie farmakologiczne.

Podsumowanie

Samookaleczenia u młodzieży to złożony problem, który wymaga empatii, cierpliwości i profesjonalnej pomocy. Kluczowe jest, aby młodzi ludzie wiedzieli, że nie są sami i że istnieją zdrowsze sposoby radzenia sobie z bólem emocjonalnym. Dzięki odpowiedniemu wsparciu można skutecznie przerwać cykl autodestrukcji i pomóc nastolatkom odzyskać równowagę psychiczną.